1 नम्बर प्रदेशलाई ” किराँत प्रदेश ” नामकरण गरिनू पर्छ

च्वाइस किराँती
” किराँत” संसारमा निकै नै महत्त्वपूर्ण एउटा सभ्यता हो। दर्शन हो विज्ञान हो किराँत आफै इतिहास हो भूमी थाक थलो अथवा भूगोल हो । यो भगोल भित्र बिभिन्न जाति छन् भाषा,धर्म संकार छ, यो सबैको समष्टिगत यैउटै शब्द हो किराँत । अन्य जाति वर्गहरूको ईतिहास र किराँत इतिहासलाई दाजेर हेर्दा प्राय: शून्य निती अबलम्बन गरेको पाईन्छ । यही एक किसिमको शून्य नितिको कारण किराँती विगत इतिहासदेखी अहिलेसम्म हेर्ने हो भने विभिन्न विस्तारवादि वर्ग समूदायहरको चारैतिरवाट आक्रमणको समना गरि रहेको छ ।

पञ्चायत व्यवस्था रहँदासम्म पनि नेपालमा किराती बसोवास गर्ने भेगलाई किरात प्रदेश नै लेखाउने चलन थियो । किराती बसोवास भएको पुर्वी भेग एक प्रकारको किरात प्रदेश नै थियो । रामेछाप, दोलखातिरका सबैखाले कागजपत्र तथा मुद्दामा दुई नम्बर, वल्लो किरात प्रदेश भनेर उल्लेख नगरी हुँदैन थियो । त्यसैगरी खोटाङतिर तीन नम्बर माझ किरात भनेर उल्लेख हुनैपथ्र्यो । पाँचथरतिर पल्लो किरात भनेर उल्लेख गर्ने चलन थियो । यी सबै क्षेत्र पृथ्वीनारायण शाहले विभाजित गरेका हुन् यो विभाजन गर्नू पनि किराती सून्य निति मथिको विस्तारवादी पछिल्लो आक्रमण मान्न सकिन्छ। यसरि वीभाजन गर्नु अगाडी सबै क्षेत्रलाई एउटै किराँत मत्र भन्ने गरिन्थ्यो । तर पछि वल्लो किरात, माझ किराँत, पल्लो किराँत भयो र यही नामबट पञ्चायती ब्यवस्थासम्म लागू भयो ।

यसो हेर्दा यहाँका सासकहरूले राज्य संयन्त्रलाई प्रभावकारी ढंगले परिचालन गर्न सकियोस् भन्ने निति अबलम्वन गरेको जस्तो देखिये पनि वास्तवमा यहाका सासक वर्गको विस्तारवादि नितीलाई हावि गराउने एउटा कूटिल चाल थियो। अन्तत सफल भयो। धेरै पुरानो पनि हैन । दस्तावेज खोजी गर्दा फेला पर्ने र साक्षीस्वरुप लेखापढी गर्नेहरु पनि आम समजमा आजसम्म प्रशस्त पाइन्छन् । तर २०४८ सालको प्रजातन्त्रको संविधानसँगै उल्लेखित किरात पहिचान भएका ठेगानाका नामहरु हटाउने मेटाउने कामलाइ झनै तिव्रता दिएको पाइन्छ । प्रजातन्त्र आइसकेपछि पनि विभिन्न ठाउँको नामाकरण गर्ने काम भएका छन् । उदाहरणका लागि जस्तो खोटाङको दोर्पालाई चिउरिडाँडा, सोलुखुम्बुको नुम्बुर हिमाल तथा ताललाई दुधकुण्ड नामाकरण गर्ने काम भयो । गणतन्त्र आएपछि दुधकुण्ड भन्ने नामलाई अझ दस्तावेजीकरण गर्ने काम गरेर त्यहाको ऐतिहासिकतालाई मेट्ने, नष्ट पार्ने काम भयो ।

यि त थोरै उदाहरण मात्र हून् यस्ता कयौ उदाहरण छन्। अव हाल वचेको किराँत सभ्यता,इतिहास,पहीचान, अस्तित्व,भूगोल,जाति,धर्म,संकारलाई संरक्षण सम्वर्धन तथा सम्मान गर्ने हो भने विभिन्नखाले एतीहासीक विभेदको घाउहरू पूरेर जाने हो भने 10 वर्षे जनयूद्द बिभिन्न आनदोलनहरूको मर्मलाई समेट्ने हो भने साच्चीकै राज्यले अबलम्वन गरेको समावेसी समानताको एजेण्डालाई पूर्णता दिने हो भने 1 नम्बर प्रदेशलाई ” किराँत प्रदेश ” घोसणा गरिनू पर्छ। “किराँत प्रदेश”
नामकरण गरिनू पर्छ ।
“किराँत” सबैको साझा सभ्यता हो भूगोल हो संकार हो अस्तित्व हो किराँत कूनै पनि एक जातीको पेवा होइन। सबै जाति धर्म संकारको सझा पहीचान हो। जातले व्राम्मण ,क्षेत्री ,शेर्पा ,राई ,लिम्बु, दलित हून सक्छ धर्म संस्कार फरक हून सक्छ तर हामी सबैको सझा भूगोल किराँत हो । साझा सभ्यता किराँत हो। सझा पहीचान किराँत हो।

नेपाल आदिवासी जनजाति महासंघ
ख्वांजू, दक्षिण कोरिया