मिसिङ दशै
विदेशको दशै । दशै हुने कुरै भएन । एउटा रुटिन छ जिन्दगीको । बिहान उठ्ने अर्लाम सेट छ । सुत्ने समय थोरै छ । हिजो, आज र भोलीका काम उस्तै छन् । विगतका दिनका दशै सम्झन्छु । रमाइलो थियो ।
अलि बच्चै समयमा ज्यादै रमाइलो हुन्थ्यो । खुब मज्जाको पानी परेपछि सुरु हुन्थ्यो घाम । घाम लाग्नु भनेको दशै आउनु जस्तैथ्यो । दशै लाग्नु भनेको रमाइलो हुनु नयाँ लुगा आउनु अनि मिठो खानुथ्यो । त्यो भन्दा बढि चाही स्कुल बिदा पाउने अनि मामा घर जान पाउने कुरा थिए ।
बा काठमाडौ तिरबाट आउँथे । उनले अरु घरयासी सामान ल्याउथे । हामी दाजुभाइका लागि कमिज सुरुवाल आउँथ्यो । प्रायः निलो रंगको पुलिस्टारको । लुगा तयारी हुदैनथ्यो । सिलाउन जान पर्ने ।
लुगा सिलाउने गाउँ साढे दुई घन्टा टाढा थियो । बा सबैको लुगाको नाप लिन्थे । लुगा छेक्नु भन्थेक्यारे । नाप लिने तरिका गज्जब थियो । बा थरि थरिका डोरी ल्याउँथे । भाइको लागि हरियो डोरीले नाप्यो । मेरो लागि कालोले । दाइका लागि सेतो । कमिजका लागि डोरी नाप्दा घाँटी छेउबाट डोरी तान्थे घुँडासम्म । अनि त्यही डोरीमा फेरी कुम देखि हातको पञ्जासम्म बाहुला नाप्थे । सानो सानो गाँठो पार्थे । सुरुवालको लम्बाई नाइटो देखि नापेर र्कुकुच्चा पटिको भुँइसम्म तान्थे । सबैको नाप सकिदा बाको हात भरि डोरी हुन्थ्यो । घरमा काम नभएको बेला लुगा सिलाउने ठाउँमा बासँग जान पाइन्थ्यो ।
लुगा सिलाउने ठाउँमा जानुको फाइदा थियो । जिउ अनुसारको तयारी लुगा । बाले डोरीमा नापेर लगेको लुगा जहिल्यै ठूलो हुन्थ्यो । बढ्नेका लागि अलि ठूलो सिलाउनु पर्छ । बा यसै भन्थे । बेलुकी लुगा लाउने बेलामा मेरो लुगा दाइलाई ठीक हुने मलाई भाइको । त्यसैले बाले छेकेको लुगा मरि गए मन नपर्ने । हेर्दै ह्वाङलाङ ह्वाङलाङ ।
लुगा सिलाउने बुढा थिए । तिनलाई सबैले काले दमाई भन्थे । हामी बाजे भन्थ्यो । मोटे मोटे दाह्री जुँगा झ्याप्प पालेका खाइलाग्दा थिए । तिनको सानो हाते कल थियो । त्यो ख्याट ख्याट गरेर बज्थ्यो । जहिले जाँदा पनि तिनी त्यही कल ख्याटख्याट पारी बस्थे ।
दशैमा लुगा सिलाउनेको भिड उस्तै । लुगाका चाङ हुन्थ्यो ।
ति काले बाजे बा तिर फर्केर भन्थे ‘ज्वाइ नारान आउनुभाछ । अलि पहिले नै ल्यानु पर्ने आज त भ्याइदैन होला ।’
‘मिलाएर गर्दिनुन ।’ बा आग्रह गर्थे ।
‘आज नभ्याउने नै हो ज्वाई । बिष्टहरु सबैलाई दशै लागेको छ । कसरी भ्याउने होला र ?’ काले बाजे सुर्ति सल्काउदै भन्थे ।
‘बाजेलाई म हेरौला नी ।’ बा काम नबन्ने पक्का जस्तो भए पछि घुसको आस देखाउथे ।
काले बाजे एक सुरले काम गर्थे । अरु मान्छे हामी भन्दा अघि छन् भने ‘तिनलाई हेरेर भन्थे म भोली तंपाईकोमा आफै लिएर आउँछु । आज फर्कनुस् । लुगा छेकि हालियो ।’ हामी पनि त्यसरी एक दुई पटक फर्किका छौ । ती बाजेले आफै कहिल्यै ल्याएको सम्झना छैन ।
नयाँ लुगा लाएको दिन लुगाबाट गज्जबको बास्ना आउँथ्यो । हैट दाजुभाइ नै कस्को लुगाबाट बढि बस्ना आउँछ भन्यो । बाजि लायो ।
केटा मेरो लुगाबाट तेरो भन्दा बढि बास्ना आछ ।
होइन मेरोबाट बढि हो । दाइ भन्थ्यो ।
होइन मेरोबाटै हो ।
मेरो जतिको लुगाको बास्ना त राजाको लुगाबाट पनि आउँदैन बुझिस । मेरो कुरा सुनेर दाइ ट्वा पथ्र्यो ।
त्यो बेला जे कुरा गर्न पर्यो भने पनि राजाका कुरा हुन्थे । यो भारि बोक्न सक्छस् ।
के को सक्नु राजाले त सक्दैन । कता मैले सक्नु ?
यो रुख चढ्न सक्छस् ।
सक्दिन । राजाले त सक्दैनन् । कता मैले सक्नु ?
जे पनि राजा । केही बढि गाह्रो गर्न पर्यो कि राजा ।
पछि गाउँ तिरको पढाई सके पछि राजाको सहर छिरियो । त्यस पछिका दशै पहिले झै नभए पनि रमाइलो नै हुन्थ्यो ।
पहाडको घर । परिवारसँग भेटघाट । साथीभाइसँग कुराकानी । रमाइलो । एक महिना पहिले देखि नै घर जाने चटारो । बसको टिकट बुकिङ । किनमेल थोरै भए पनि हुने । आमा भन्थिन् अरु केही ल्याउनु पर्दैन मसला चाही नर्बिसि ल्याहै । मसला भनेको तीन सय रुपैयामा एक किलो जिरा पाइन्थ्यो । १२ मसला भनेर बेच्ने अर्को एक किलो मसलालाई पाँच सय जति रुपैया खर्च हुन्थ्यो । मैले घर जाँदा लाने मुख्य सामान भनेकै त्यति थियो । घरबाट पनि धेरै आशा हुदैनथ्यो ।
टिकट हुँदा सिटैमा बसमा गइन्थ्यो । नभएको बेला छतमा सरर । कति दशै छतको यात्रामा गाउँ पुगेको छु । त्यसको पनि आफ्नै मज्जा छ । पानी परेन भने खुब रमाइलो हुन्छ । जुन बसको पनि छत खाली हुने कुरै भएन । बाटो बाटोमा बस्ने पुलिसले भने दुःख दिने । सके सम्म मिलाउथे ड्राइभर खलासीले । नसके हिडेर अघि जान भन्थे । पुलिस बसेको ठाउँ हिडेरै कट्यो । अनि बस चढ्यो ।
दशैमा गाउँ देखि टाढा भएका आफन्तहरु र साथीभाइ जता गए पनि भेट हुने । उमेर ढल्कदै गरेका बाजे छन् । तिनै बुढाले टिका लगाउँछन् । मावाली घरमा बुढी हजुरआमा छन् । तीनले आर्शिबाद दिन्छन् । फुर्सदको बेला घुम्नुको मज्जा अर्कै हुन्थ्यो ।
पिङ खेल्नलाई अर्को गाउँ पाँडेखानी पुगिन्थ्यो कहिले पैती । सबैको बजार भैसेडाँडा त सबै पुुग्ने पहिलो थलो भैहाल्यो । कहिले कही रोटे पिङ खेल्न दुई गाउँ टाढा खोरन्डेसम्म पुगिन्थ्यो । पिङमा नयाँ नयाँ केटाकेटी आउँथे । ती कता कताका आफन्तमा टिका थाप्न आउने हुन्थे । दुई गाउँ पर तिर त धेरैलाई हामीले पनि चिन्दैनथ्यो । त्यसैले नयाँ हुने । नयाँ केटीहरुसँग दाइहरु के के गरेर गफिन्थे । आफूलाई पनि खुब रहर लाग्ने ।
न बोली राम्रो छ न ज्यान । सँगै गएका साथीहरुसँग केटी झ्यामिन्छन् । आफु मनको लड्डु खायो बस्यो । पछि पछि मनको लड्डु पनि खान छाडियो । कहिल्यै केही नभए पछि । अंगुर खान नसके पछि फ्याउरोले अमिलो पो हुन्छ भने जस्तै । पिङका रमाइला धेरै छन् ।
दशैका यादहरु ताजै छन् । समय हो फेरी रहन्छ । पहिले कुरा सम्झना बन्ने भए । अझै ताजै छन् । एकदम फे्रस ।
दशैको बेलामा हिन्दु धर्म मान्नेहरु रातो टिका लगाएर पिङ खेल्ने ठाउँम पुग्थे । हामी तामाङहरु चाहि सेतो टिकामा पुग्थ्यो । टिकाको दिन एक छिन भए पनि भुँई छोड्नु पर्छ रे । यो पुरानो भनाई हो । एक पटक भए पनि पिङमा मच्चिनु पर्छ । पालो पर्खेर खेलिन्थ्यो ।
अहिले घरगाउँ दोलखाको शैलुङमा हाम्रो घर छैन । गोठ मात्रै छ । घर भुकम्पले भत्काएकोले नयाँ बनेको छैन । पुरोनो घर हुँदा बाजे विहानै आउँथे । सबै जम्मा हुन्थ्यौ । ठूलो भाँडोमा भात पकाइन्थ्यो । खाने मान्छे घेरै हुन्थ्यौ । बाजेका दुई भाइ छोरा । दुई भाइ छोराका छोरा नाति नातिनी गर्दा दुई दर्जन पुग्ने छौ । धेरै दाजुभाइ जम्मा हुनुको मज्जा अर्के थियो ।
तास खेलेर रमाइलो गर्ने पनि अर्को चलन हो । आफ्नै दाजुभाइ बीचको रमाइलो पनि हो त्यो । मानौ बितेका दिनका दशैहरुमा धेरै रमाइला थिए । तर अहिले विदेशमा हामीलाई दशै भन्ने थाहा भए पनि विदेशीलाई थाहा हुने कुरै भएन । त्यसैले जस्तो दिनमा पनि जिन्दगीको सुई उस्तै छ । कति बजे उठ्ने हो उठिन्छ । कति बजे सुत्ने हो सुतिन्छ । फरक भनेको घर मिस हुन्छ । बुढा बाजे, बज्यै मिस हुन्छन् । दशै, पिङ र साथीभाइ मिस हुन्छन् । बिषेश गरेर सबै परिवार जम्मा भएर ठूलो भाँडोमा पकाएको भात र बंगुरको मासु मिस हुन्छ । बिदेशमा टिकाको दिन पनि पिङ खेलेर भुँइ छाड्ने कुरै आएन । आइयाम मिसिङ दशै ।
