जुर्मुराउदै कोरियामा नेपाली साहित्य

जर्मनीबाट सांसारिक जीवन शुरू गरेर अमेरिकामा आफ्नो जीवनको अन्तिम समय बाँचेका प्रख्यात कवि तथा लेखक चार्ल्स बुकोवस्की भन्छन “Without literature, life is hell.” साहित्यको मातले अलिअलि मात्तिन थालेका जो कोहिलाई साहित्य स्वर्गिय आनन्दाभासको अनुभूति लाग्दो हो- मलाई जस्तै गरी । कोरियामा बसेर साहित्यको डोज लाग्दै गरेका साहित्यअनुरागिमा यो मान्यता बढि लागू होला । अक्सर दैनिक कम्तिमा 12 घण्टा जोतिनु पर्ने मजदूर जिन्दगीबाट रमाईलो उत्सवमा साथीभाई भेट गराउने माध्यम मेरो लागि अचेल साहित्य पनि एउटा निहुँ भएको छ ।

कोरियामा कतै एकल कविता वाचन, गजल साँझ, मुक्तक साँझ र साहित्यिक जमघटको लागि भेटौ भन्ने आव्हान (सामाजिक सञ्जाल तिर या अरु माध्ययमा) भेटिए सम्झनु त्यो समय कोरियामा नेपालीहरु साजाङनिमको बन्धनबाट मुक्त हुने दिन रहेछ । किन की यो सब सार्वजानिक विदाको दिन मात्र सम्भव हुन्छ ।

जसै मेरो म्यासेज बक्समा कवि तथा नेपाली साहित्य समाज कोरियाका अध्यक्ष यल्जी विवशको पत्र निम्तो बोकेर हाजिर भयो सम्झे मेरो हातमा रातो पन्जा, शरीरमा सेफ्टी बेल्टको जंजीर र खुट्टामा गर्हुँगो जुत्ताबाट(कोरियाका अरु नेपाली कविहरु के गर्छन कुन्नी म पानीजहाजमा फलाम पीट्ने काम गर्छु) थोरै समयलाई(एक हप्ताको लागि) मुक्त भईन्दैछ । अर्थात कोरियाली प्रायद्विपमा महान पर्व छुसक स्वर्गीय आनन्दको उल्लास बोकेर आगमन हुने दिन नजिकियो । रातभर सपना तर्साउदै उडिरहने युद्दक विमानको आवाज, किम जोङ ह्यङनिमको युद्द धमास बोकेर जमीन हल्लाईरहने हाइड्रोजन बमको सन्त्रास र फाङजाङनिम हरुको उपद्रो कचकचको तनाव विर्साउदै कोरियाली प्रायद्वीपमा छुसक आगमन भयो यसपाली पनि ।

दशै सकिएको भोलिपल्टबाट कोरियामा छुसक लाग्यो । छुसक कोरियाली प्रायद्वीपमा पितृहरुलाई सम्झेर मनाइने सांस्कृतिक पर्व हो । हालसालै मात्र निर्वाचित भएका नँया राष्ट्रपति मून जे ईनको पूर्वघोषित प्रतिबद्धता अनुरूप यसपटक छुसकमा 10 दिन लामो सार्वजानिक विदा रहने भयो । विश्वव्यापि रुपमा कच्चा तेलको मूल्यमा भारी गिरावट आएसँगै र कोरियाली दाजुभाई मुलुकहरु फेरी एकपटक युद्धको लागि नजिक पुग्नुले कोरियाली व्यापार खस्किएको छ । उसो र पनि यँहाका उत्पादनमुलक कम्पनिका साहूहरु लामो विदा दिन लालायित छन । यि र यस्तै कारणले खास 3 दिन मात्र सार्वजानिक विदा हुनुपर्नेमा यसपटक 10 दिन विदा हुने भयो ।

छुसकमा साहित्यिक महोत्सवको तयारीका लागि नेपाली साहित्य समाज कोरियाका साथीहरु युध्दस्तरमा तयारी गरिरहेका थिए । सम्भवतः कोरियामा नै पहिलोपटक नेपाली साहित्यको लागि महोत्सव हुँदै थियो । छुसकको तेस्रो दिन अर्थात अक्टोबर 3 तारीख साहित्यिक महोत्सव हुने निश्चित थियो । कोरियामा रहेर कविता, गजल र मुक्तक लेखिरहेका सबै स्रष्टाहरु महोत्सव प्रति उत्साहित थिए ।

राजधानी सउल स्थित छुङगाकमा भएको साहित्यिक महोत्सव यसपटक विशेष रह्यो । रचना वाचन, एकल कविता/गजल वाचन बाहेक अन्य कार्यक्रम नहुने कोरियामा कविता, गजल र मुक्तकको विषयमा यथेष्ट बहस सहितको महोत्सव आयोजना हुनु सुखद पक्ष हो । ‘यूग र जगतको प्रतिबिम्ब साहित्य’ नारा दिईएको महोत्सवमा कविताको लागि ‘कविता लेखन विषय केन्द्रित या पक्षधरता’ माथी रहेर कवि प्रमोद सारंग, समिक्षक मिलनकान्छा किराँती र इतर आयामेली कवि पराजित पोमूको प्यानलमा मिडीएटर कवि अन्जान काइलाले खरोदरो बहस गराए ।

महोत्सवको दोश्रो सेसनमा गजलकार राम कँडेल ‘अधिश’ र देव सागरको प्यानललाई गजलकार सरोज सर्वहाराले मिडिएटरको भूमिकामा रहेर गरमागरम गजल बहस चलाए । गजल बहसमा पछिल्लो समय देखिएको गजल लेखन र प्रयोग इतरका विवाद यथेष्ट देखियो । महोत्सवको अन्तिम सेसनमा नेपाली मुक्तक लेखन तथा प्रयोग माथि मुक्तककार सरोज आमगाई र विष्णु वाग्ले विच मीडिएटर सन्जय घिमिरेले सारगर्भित परख गराएका थिए ।

महोत्सवमा धरती कल्पना, सकून आँसु, गनिन्द्र विवस, मातृका नेम्बाङ, जीवन खत्री, छविसित कुलुङ, डि आर अटू, मिलन किराती, निर्गराज राई, कृष्ण किराँत, बोनम प्रताप, बिष्णु लामा, कमल बाछिटे र रामचन्द्र शर्मा लगायत दुई दर्जन ज्यादा स्रष्टाहरुले आफ्नो सिर्जना वाचन गरे ।

कोरियाको एक अग्रणी साहित्यिक सस्था नेपाली साहित्य समाज(जसका सस्थापक कवि आख्यानकार प्रगति राई हुन) को तत्वधानमा आयोजित साहित्यिक महोत्सवले प्रवासी नेपाली साहित्यमा कोरियाको भूमिका कमजोर छैन भन्ने पुष्टि गर्छ । कोरियामा दर्जनबढि साहित्यिक सस्था क्रियाशिल छन । यसमा अलि ज्यादा सक्रियता ईतर आवाज साहित्य समाज, अनेसास, नेसास र मुक्तक प्रतिष्ठानको देखिएको छ ।

पछिल्लो समय कोरियाली साहित्यमा समेत नेपाली साहित्यको उपस्थिति सम्मानजनक रहदै गएको छ । पूर्वीय दर्शनको द्योतक भागवत गीता कोरियन भाषामा अनुदित छ । यसको अलावा डायमन शमशेरको उपन्यास ‘सेतो बाघ’ कोरियन भाषामा अनुवाद गरिएको छ । भर्खरै मात्र यूरेशियाको सार्थक प्रयासमा केहि प्रतिनिधि कोरियन कविहरु र नेपाली कविहरुको संयुक्त कविता संग्रह नेपाली र कोरियन दुइटै भाषामा अनुवाद सहित प्रकाशन गरिएको छ ।

यँही वर्षभित्र कोरियामा रहेका नेपाली कविहरुको कविता कोरियन भाषामा अनुवाद सहित प्रकाशन गर्ने अठोट यूरेशियाले लिई सकेको छ । कोरियामा नै बसेर कवि तथा विचारक गणेश केरुङले अनुभूति दर्शनको बहस चलाई रहेका छन । यसै सेरोफेरोमा इतर आयामेली साहित्यको समग्र भार कवि पराजित पोमुले खेपिरहेछन ।

प्रवासमा रहेका नेपालीले लेख्ने साहित्यलाई डायस्पोरा भन्ने या नेपाली साहित्य कै अभिन्न अंग मान्ने त्यो विषय ऊपर बहस अभिछिन्न भईरहेछ । कम्तिमा पनि कोरियामा रहेका म्यादी भिषा धारी नेपाली लेखक/स्रष्टालाई डायस्पोरा नमान्ने हो भने प्रवासी नेपाली साहित्यको कित्तामा कोरिया कमजोर छैन भन्ने उच्चतम नमूना यसपटक नेपाली साहित्य समाज कोरियाले देखाएको छ ।

अब लगत्तै अनेसास कोरिया च्याप्टरले विश्वब्यापी कविता प्रतियोगिताको आयोजना गर्दैछ । यसैविचमा इतर साहित्य समाज कोरियाले नेपालका प्रतिनिधि कविहरुको संयुक्त कविता संग्रह प्रकाशनको अन्तिम तयारी थालेको छ । पछिल्लो समय कोरियामा रहेका नेपाली स्रष्टाहरुको क्रियाशीलता र उर्जापुर्ण सक्रियताको निम्ति नमन गर्नै पर्छ ।