के तपाईलाई थाहा छ? तपाई ,हामीले प्रयोग गर्ने खादाको अर्थ र महत्व वारे ?
सौल, पहिला बौद्धधर्माबलम्बीहरुले मात्र विशेष रुपमा प्रयोग गर्ने खादा अहिले हरेक समुदायको सम्मान कार्यक्रम होस या भेटघाट तथा विदाई कार्यक्रम होस खादा लगाइदिने चलन चलेको छ । अचेल नेपाली समुदायले बडी नै खादा प्रयोग गर्न थालेका छन् जुन सकारत्मक पक्ष हो। तर पछिल्लो समय खादाको सामान्य अर्थ महत्व वारे मानिस हरुमा ज्ञान नहुदा खादाको विशेषता र महत्व नै संकटमा पर्न थालेको छ ।
अहिले नेपाली बजारमा टोपी र दौरा सुरुवाल सिउने टालो लाइ समेत खादा भनि प्रयोग गर्दै आइरहेको छ जुन विश्व बजारमा जाडो मौसममा घाँटी गल्बंधी भनेर परिचित छ। यो खादासंग तुलना गर्नु गलत हुने बौद्धमार्गीहरुको भनाइ छ । अहिले नेपालीहरुले बिशेषत विभिन्न महत्वपुर्ण कार्यहरु गर्दा यो खादा प्रयोग गर्दै आइरहेका छन् ।
जस्तै जन्म दिनको बधाई दिने देखि विवाह,मृत्यु , स्वागत, बिदाई , सभा, सम्मेलन, पुजा पाठहरु जस्ता कार्यमा प्रयोग गर्दै आइरहेको छ । इतिहास हेर्ने हो भने यो खादा सदियौंदेखि विशेषत बोद्धमार्गीहरुले हरेक शुभ कार्यमा प्रयोग गर्दै आइरएको पाइनछ। त्यसो त यो खादा लगाउने संस्कार शाक्यमुनि बुद्ध जन्मिनु भन्दा पहिलेदेखि चलिआएको इतिहासका जानकारहरु बताउछन् । तर त्यस बेला सेतो रंगमात्र चलाउने प्रचलन रहेको जानकारहरुको दाबि छ। अहिले सजिलैसंग बिभिन्न रंगको कपडा पाउने भएको हुँदा पाँच रंगको खादाहरु प्रयोगमा ल्याउने गरेको बौध्द गुरुले बताए ।
खादाको अर्थ र महत्व वारे जानकारी ।
खादामा टाशी ताकगे अर्थात अष्टमंगलको चिन्ह हुन्छ र चारओटा शुभ आर्शिबादको हरफ हरु लेखेका हुन्छ्न । खा =हिउँ, ताक = चिन्ह अर्थात लगाउने । खाताकलाई अपभ्रम्श भएर पछि खादा भएको हो। हिमाली क्षेत्रमा शुभमंगल होस भनि हिउँजस्तो स्वच्छ रंगको चिन्ह सम्मानस्वरुप लगाइदिनु हो ।
१. ङिन्मो देलेग छेन्देलेग : दिनमा पनि शुभमंगल होस र रातमा पनि शुभमंगल होस् ।
२. ङिन्मोइ गुङ्याङ् देलेगसिं : दिनमा पनि त्यसैगरि शुभमंगल भैरहोस ।
३. ङिन्छेन् तकतु देलेक्पा : दिनरात सदा शुभमंगल होस्
४. कोन्छ्योग् सुमगी टाशीस्योग : त्रिरत्न (बुद्ध रत्न, धर्मरत्न, संघ रत्न) को शुभमंगल होस् ।
अष्टमंगल : यो बौद्धमार्गी र हिन्दुधर्मलम्बीहरुले अष्टमंगल हरेक शुभ कार्यमा प्रयोग गर्ने गरिन्छ । यी आठ चिन्हरुले निम्न लिखित प्रतिकको संकेत गर्द्छ :
१. छाता : शिर
२. बिजयध्वज : शरिर
३. माछा : आँखा
४. कलश : घाँटी
५. कमलको फुल : जिब्रो
६. श्रीवत्स : छाती
७. शंख : ध्वनी, स्वर
८. चक्र : पैतला, यसले बुद्ध भगवानको पुरा शरिरलाई जनाउँदछ ।
खादा पाँच रंगको हुन्छ : यो रंगको अर्थ लामा अर्थात तिब्बती भाषा र नेपाली तथा हिन्दु धर्मीलम्बि हरुले मान्ने भाषामा फरक फरक रहेको छ ।
सेतो : वैरोचन बुद्ध, पहेलो : रत्नसम्भव, रातो : अमिताभ बुद्ध, निलो : अक्ष्योभ्य बुद्ध, हरियो : अमोघसिद्दि बुद्ध । नेपाली भाषामा सेतो = पवित्र, पहेलो = शान्ती, रातो = शक्ति, निलो = प्रगति, हरियो = शौभाग्य पाँच रंगले पञ्चतत्वलाई पनि जनाउदछ । रातो : अग्नि तत्व, पहेलो: पृथ्बी तत्व, निलो : आकाश तत्व, हरियो : जल तत्व, सेतो : वायु तत्व
(यो खादामा रहेको सम्बोट्लिपिलाइ बुद्ध बचन अनुबाद टीका शेर्पा, मिलन तामाङले अनुवाद गरेका हुन् ।)
