दुई कोरियाले निम्त्याएको युद्धका घाउहरु
अखण्ड भण्डारी,देवेन्द्र सम्बाहाम्फे
दक्षिण कोरियाली आकाशमा केही दिनअघि अनौठा बेलुन उडेका देखिए । ती उत्तर कोरियातिरबाट छिरेका थिए । पारदर्शी ती बेलुनमा अनौठा सामान झल्याकझुलुक देखिए । सर्वसाधारण मात्र होइन, सुरुमा सरकारी अधिकारीहरू नै डराए । उत्तर कोरियाले भर्खरै हाइड्रोजन बम परीक्षण गरेको थियो । कतै उसले बेलुन मार्फत रासायनिक आक्रमण त सुरु गरेन, शंका गरे । तर, होइन रहेछ । पछि थाहा भयो, त्यसमा प्रयोग भइसकेका ट्वाइलेट पेपर, टिस्यु पेपर र चुरोटका ठुटा पो रहेछन् ।
बेलुनमा टाइमर सेट गरिएको रहेछ । दक्षिण कोरियाली इलाकामा छिरेसँगै त्यो लघु-विस्फोट भए । त्यस लगत्तै बेलुनभित्रका सामानहरू यत्रतत्र फैलिए । जब ती सामान भुइँमा झरे, तब थाहा भयो ती त फोहोर रहेछन् । यस्तो ‘प्रोपोगान्डा’ युद्धको सुरुआत भने दक्षिणले नै गरेको थियो । वर्षको सुरुमा उत्तरले हाइड्रोजन बम परीक्षण गरेको घटनालगत्तै जिस्क्याउने शैलीमा दक्षिणले केही बेलुन उडाएर उता पठाएको थियो । तर, उसले भित्र त्यस्ता फोहोर सामान राखेको थिएन । उत्तरले सिक्यो, बढ्ता गर्यो ।
यस्ता दोहोरीसँगै दक्षिण कोरियामा अचेल एउटा हल्ला निक्कै चल्छ-उत्तरले हान्न लाग्यो रे । पछिल्ला गतिविधिले दक्षिणका सर्वसाधारण झन् त्रस्त छन् । वैदेशिक रोजगारी, अध्ययन वा अन्य सिलसिलामा बसिरहेका नेपालीसहित विदेशीहरू फर्किने कि भन्ने दोधारमा छन् । उनीहरू क्षण-क्षणमा समाचार साइटहरूमा छिर्छन् र अपडेट हुन्छन् ।
अहिले हामी डीएमजेड (डिमिलिटराइज्ड जोन) मा छौं । यहाँ एउटा धेरै पुरानो रेल छ, जसको जताततै गोलीले छियाछिया पारेको छ । सन् १९५० जुन २५ देखि ३ वर्ष चलेको उत्तर-दक्षिण कोरियाको शीतयुद्धमा यस रेललाई जति गोली लाग्यो, त्यसको कैयौं गुणा सर्वसाधारणलाई लाग्यो । युद्धमा ५० लाख जनाभन्दा बढीको ज्यान गएको थियो । ती सबै अस्तित्वविहीन छन् । जीर्ण अस्तित्वमा रहेका भौतिक संरचनामध्ये एउटा यो रेल पनि हो, जुन दुई कोरियाको कहालीलाग्दो युद्धका घाउ शरीरभरि बोकेर उभिएको उभियै छ । कोइलाबाट चलेर धूवाँ फाल्ने परम्परागत यो रेल युद्धको सम्झना बनेर सजिएको छ । उत्तरले सर्वसाधारण लक्षित सुरुतिरै यो आक्रमण गरेको थियो । जसमा रेल मात्र होइन, लिक पनि ध्वस्त पारिएको छ । यसको पछिल्तिर करिब २० मिटरमा काँडे तार छ । यही रेल पार भएर यता आउने पुल युद्धमा पूरै भत्काइएको थियो । अर्को काठे पुल तर्ने ठाउँमा ढ्याप्पै ढोका लाइएको छ । त्यहाँ दक्षिण कोरियाका झन्डा फहराइएको छ । दक्षिण कोरियाले नजिकै एउटा भवन बनाएको छ, त्यसको छतमा दूरबिन राखिएका छन् । त्यसमा ५ सय वनको सिक्का खसाएर उत्तरतिरका सैनिक गतिविधि नियाल्न सकिन्छ । युद्धपछि दुई कोरियाको सीमामा तय गरिएको शान्ति क्षेत्र हो डीएमजेड । यो २ सय ५० किलोमिटर लामो र सरदर ४ किलोमिटर चौडा भूभाग हो । यस भूमिमा सैनिक गतिविधि निषेध गर्ने सहमति छ । तर, दुवैतर्फ भित्रभित्रै सुरुङ खनेको, सैनिक क्रियाकलाप गराएको आपसमा आरोप लाग्छ ।
डीएमजेड इलाकामै पटक-पटक गोली चलाइएका छन्, सयौंको ज्यान गएको छ । दुई कोरियाको सीमा ३८ डिग्री अक्षांश रेखा हो । यसले युरोप, भूमध्यसागर, प्रशान्त महासागर, उत्तर अमेरिका, आन्ध्र महासागरसहित एसियालाई छोएको छ । अक्षांश रेखा ठ्याक्कै पहिचान गर्न नसक्दा पनि दुई कोरियाबीच झगडा चलिरहन्छ । चार किलोमिटर चौडा भूभागलाई सुरक्षित राखेर दुवैले काँडे तार लगाएका छन् । त्यसभित्र हेर्दा बमजस्ता देखिने वस्तुहरू दुवैतिर देखिन्छन् । ती खेतभरि छन् । सैनिक गतिविधि तीव्र छ । वारि-पारि थोरै गतिविधि मात्र हुँदा दुवैतिरका सीमावर्ती आकाशमा सैनिक हेलिकप्टरले गस्ती गरिहाल्छन् ।
दक्षिण कोरियालीहरूका अनुसार सीमा क्षेत्रबाट धेरै नागरिक बेपत्ता भएका छन् । ‘तिनको तस्बिर राखेको परिचयपत्रजस्तो कार्ड सीमा क्षेत्रमा झुन्ड्याइदिन्छौं,’ ड्युटीमा रहेका एक सैनिक अधिकारीले अनौपचारिक रूपमा भने, ‘तर, कोही फर्किएका छैनन् । कोही भेटिएका छैनन् । पक्कै उताका सैनिकले मारे वा थुनेर राखेका छन् ।’ यता नि ? त्यस्तो हुन्छ कि हुँदैन ? उनले कूटनीतिक उत्तर दिए, ‘हामी त्यो स्तरमा उत्रिंदैनौं । उत्तर कोरियाको भन्दैमा निहत्था सर्वसाधारणको ज्यान लिँदैनौं । युद्धमा आउनेसँग भिड्न तयार छौं । तर, सर्वसाधारण दुवै देशका समान हुन् ।’ उस बेला युद्धमा अमेरिकाले दक्षिणलाई साथ दिएको थियो । अर्कातिर उत्तरलाई मुख्य रूपमा चीनले सघाएको थियो । चीनसँग अर्को कम्युनिस्ट मुलुक रुस गएको थियो ।
सन् १९१० देखि १९४५ मा दोस्रो विश्वयुद्ध नसकिउन्जेल कोरियामाथि जापानले शासन गरेको थियो । देश स्वतन्त्र भएपछि सन् १९४८ मा दुई कोरियाका अलगअलग सरकार बने । दुवैले आफूलाई वैधानिक घोषणा गरे । र, दुवैले स्थायी सीमा मानेनन् । मिच्न चाहे । फलत: युद्ध भयो । त्यो अझै बेलाबेला बल्झिरहन्छ ।फेरि स्थिति तनावपूर्ण बन्दै गएको छ ।
लेख्दालेख्दै संयुक्त राष्ट्रसंघ सुरक्षा परिषद्ले उत्तर कोरियामाथि विश्वव्यापी प्रतिबन्ध लगाएको छ । यसलाई अहिलेसम्मकै कडा प्रतिबन्ध भनिएको छ । उत्तरलाई च्यापिरहेको भनिएको चीनले समेत यसमा समर्थन गरेको छ । रुसले पहिल्यै उसको साथ झिकिसकेको छ । संसार आफूविरुद्ध लागेपछि बिच्किएको उत्तरले केही लामा तथा छोटा दूरीका क्षेप्यास्त्र समुद्रमा प्रहार गरेर तागत देखाउन खोजेको छ ।
दक्षिण कोरियालीहरू कोही यसबाट आतंकित छन् भने कतिपय ‘बलपूर्वक ठेगान लाउनुपर्ने’ आशय व्यक्त गर्छन् । ‘विश्वका सबै शक्तिशाली मुलुक उत्तरविरुद्ध लागेका छन् । उसले यो अवस्था अब धेरै थाम्न सक्दैन,’ सोलका श्रमिक ६३ वर्षीय ली याङ बेले भने, ‘किम जोङ उनले आवेशमा आउनु हुँदैन । रुस पनि पहिला कम्युनिस्ट देश हो । अहिले उसले समेत समर्थन गर्दैन । चीनले साथ छोडिसक्यो ।’ दक्षिण कोरियाका शासक पार्क जङ हिले निरंकुश शासन चलाएको र दु:खद अन्त्य भएको प्रसंग जोड्दै उनले भने, ‘मात्तिनेको दिन पुग्छ । उत्तरको व्यवहार देखेर हामी दिक्क र आक्रोशमा छौं ।’
दुई कोरियाबीच एकीकरण हुनुपर्छ भन्ने कतियय दक्षिणवालाको चाहना छ । केहीले शक्ति राष्ट्रहरूसँग मिलेर उत्तरमाथि जाइलाग्नुपर्छ भन्ने भनाइ राखेका छन् । ‘तर यी दुवै कुरा सहज छैनन् । दुई देशको एकीकरण केही शक्ति राष्ट्रले पनि चाहँदैनन् । गाह्रो कामसमेत हो । उत्तरसँग आणविक हतियार त छ तर भौतिक पूर्वाधारको विकास भएको छैन । आय पनि धेरै गुणाले असमान छ’, उद्योगी ली साङ योङले भने, ‘एकीकरणपछि समान विकास हुनुपर्यो । त्यसका लागि दक्षिणका जनताले ठूलो त्याग र जोखिम मोल्नुपर्छ ।
अर्कातर्फ उत्तरले पनि एकीकरण चाहँदैन । किनभने उसको नाम कम्युनिस्ट भए पनि शासनसत्ता राजतन्त्र सरह चलिरहेको छ । उत्तरका शासकहरू यो क्रमलाई भंग गर्न पक्कै चाँहदैनन् ।’ उनले थपे, ‘जनतालाई केही गरेकै छ भन्ने भ्रम छर्न क्षेप्यास्त्र प्रक्षेपण गरेको हुनसक्छ । क्षेप्यास्त्र बनाउने खर्चले जनताको आशा र खुसी भर्ने काम गरे राम्रो हुन्थ्यो ।’
